Οι Καρυάτιδες της οδού Ασωμάτων

Η γειτονιά του Ψυρή είναι μια γειτονιά με αντιθέσεις όσον αφορά την αρχιτεκτονική της. Από τη μία τα πλούσια νεοκλασικά αρχοντικά ντόπιων και ξένων και από την άλλη φτωχόσπιτα που στέγαζαν τους παλιούς Αθηναίους, αλλά και άλλους που ήρθαν στην πρωτεύουσα αναζητώντας καλύτερη ζωή.

Αυτό που χαρακτηρίζει την περιοχή είναι ο λαϊκός κλασικισμός, ένας ρυθμός σε μικρές διαστάσεις με κέντρο την αυλή και προσόψεις στολισμένες με κεραμικές διακοσμήσεις, κιονόκρανα, ακροκέραμα, αγάλματα.

Ένα χαρακτηριστικό δείγμα αυτού του ρυθμού είναι το σπίτι με τις Καρυάτιδες που βρίσκεται στην οδό Ασωμάτων, αριθμός 45.

Το ζωγράφισε ο Γιάννης Τσαρούχης το 1952 δίνοντας την ιστορική συνέχεια του κλασικού παρελθόντος με τους ανθρώπους του πίνακα: τον ναύτη, τον έφηβο με τη φανέλα, τη μητέρα με το μωρό αγκαλιά, τη μαυροντυμένη γιαγιά που κρατάει από το χέρι την ασπροντυμένη εγγονή. (Το ξαναζωγράφισε το 1971-1973, αλλά σ’ αυτό το έργο δεν υπάρχουν άνθρωποι).

Το φωτογράφισε ο Ανρί Καρτιέ-Μπρεσόν το 1953 δημιουργώντας μια ιστορική φωτογραφία με πολλές αντιθέσεις. Οι μαυροφορεμένες και ευθυτενείς γιαγιάδες είναι στοιχισμένες η καθεμία κάτω από μία άσπρη και πάντα νέα Καρυάτιδα.

Στο ισόγειο του σπιτιού στεγάζονταν δύο μαγαζιά. Ένα που πούλαγε σάρωθρα (στον πίνακα του Τσαρούχη φαίνονται σκούπες και σκουπόχορτο· αργότερα έγινε ψιλικατζίδικο) και το κουρείο του Παναγιώτη Κρητικάκου. Το όνομά του διασώθηκε μέσα από τα έργα τέχνης. Ο κουρέας, ίσως για να προσδώσει ένα μυστήριο στο οίκημα που στέγαζε το μαγαζί του, διηγιόταν ότι οι δύο Καρυάτιδες απεικονίζουν τις δύο κόρες του ιδιοκτήτη, που τάχα τις δηλητηρίασε η κακιά μητριά τους. Η ιστορία του κουρέα ήταν… τρίχες.

Ο πρώτος ιδιοκτήτης του σπιτιού ήταν ο γλύπτης Ιωάννης Καρακατσάνης από την Αίγινα, που διακρίθηκε για τα γλυπτά των ηρώων της Επανάστασης του 1821 (του Ρήγα, του Καραϊσκάκη, του Διάκου, του Μιαούλη, του Καποδίστρια, του Τομπάζη). Εκεί είχε το εργαστήριό του και αυτός σμίλεψε τις δύο μορφές χρησιμοποιώντας για μοντέλα τη σύζυγό του και την αδερφή της.

Το σπίτι με τις Καρυάτιδες πέρασε στη λογοτεχνία από τον Κώστα Ταχτσή. Είναι το σπίτι της Εκάβης στο μυθιστόρημα «Το τρίτο στεφάνι».

Οι Καρυάτιδες, ο Τσαρούχης και ο Ταχτσής θα ξανασυναντηθούν το 1988 στις «Εκκλησιάζουσες» του Αριστοφάνη. Ο Κώστας Ταχτσής μεταφράζει το έργο. Ο Γιάννης Τσαρούχης κάνει τα σκηνικά και περιλαμβάνει σ’ αυτά το περίφημο σπίτι.

Εκείνη την εποχή το σπίτι είχε μείνει ακατοίκητο και αφημένο στη μοίρα του για να καταρρεύσει ή να κατεδαφιστεί, όπως πολλά σπίτια της γειτονιάς του Ψυρή.

Έναν χρόνο αργότερα, το 1989, κρίθηκε διατηρητέο και σώθηκε. Ύστερα από μία δεκαετία ανακαινίστηκε. Από το 2011 μαζί με το διπλανό ακίνητο στον αριθμό 47 στεγάζει τον Σύλλογο Ελλήνων Ολυμπιονικών και το Ινστιτούτο Ελληνικών Μύλων.

Τέτη Σώλου
Ιούνιος 2015
https://tetysolou.wordpress.com

Recommended For You