Ο υδραυλικός τηλέγραφος και τα αρχαία sms…

Μία μόλις νύχτα χρειάσθηκε για να μεταδοθεί το μήνυμα της άλωσης της Τροίας στις Μυκήνες, παρά τα 550 χιλιόμετρα που χώριζαν τις δύο λαμπρές πολιτείες. Η είδηση ταξίδεψε μέσω διαδοχικών φρυκτωριών με προσυμφωνημένο μήνυμα ανάμεσα στον Αγαμέμνονα και την Κλυταιμνήστρα, το βασιλικό ζεύγος των Μυκηνών.

Το γεγονός αναφέρεται στην τραγωδία «Αγαμέμνων» του Αισχύλου (5ος αι. π.Χ.) και αποτελεί την παλαιότερη μνεία στην αρχαία εκείνη μορφή τηλεπικοινωνίας. Στο έργο περιγράφονται μάλιστα λεπτομερώς και όλα τα ορεινά φρυκτώρια που μετέδωσαν την είδηση: Ιδη (νοτίως της Τροίας), Ερμαίον (στη Λήμνο), Άθως, Μάκιστον (στη Χαλκίδα), Μεσσάπιον (Βοιωτία), Κιθαιρών, Αιγίπλαγκτον (στα Μέγαρα) και από εκεί στο όρος Αραχναίον (στις Μυκήνες)».

ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΟΜΙΛΟΥ ΟΤΕ. /YOUGOCULTURE
Ομοίωμα του υδραυλικού τηλέγραφου του Αινεία του Τακτικού και ενδεικτικά μηνύματα σε περίοδο πολεμικών επιχειρήσεων.

Τι γινόταν όμως σε απρόβλεπτες καταστάσεις, για τις οποίες δεν ήταν δυνατόν να έχει προσυμφωνηθεί μήνυμα; Η αδυναμία αυτή ξεπεράστηκε από τον υδραυλικό τηλέγραφο που επινόησε ο Στυμφαλός στρατηγός Αινείας ο Τακτικός, στα μέσα του 4ου αι. π.Χ.

Η εφεύρεσή του έκανε ταχύτερη και ασφαλέστερη τη μετάδοση μηνυμάτων τον 4ο αιώνα π.Χ.

 Με τον νέο μηχανισμό γινόταν μετάδοση μεγάλου πλέον αριθμού προσυμφωνημένων μηνυμάτων. Εάν επισκεφτείτε το Μουσείο Τηλεπικοινωνιών Ομίλου ΟΤΕ στην Αθήνα, οι πινακίδες που έχουν τοποθετεί σε ομοίωμα του υδραυλικού τηλέγραφου δίνουν μία ιδέα για το τι μπορεί να ήταν τα μηνύματα: «εχθρός εν όψει», «κυκλωτική κίνηση», «πεζικό εν δράσει», «άφιξη βασιλέως», «παύσατε πυρ», «απελευθέρωση ομήρων», «παραπλανητικά σήματα», «κατά μέτωπο επίθεση», «κρούσμα λοιμού» κ.ά.

ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΟΜΙΛΟΥ ΟΤΕ.
Χάρτης με τα πιο γνωστά δίκτυα τηλεπικοινωνιών με φρυκτωρίες στην αρχαία Ελλάδα. 

Πώς λειτουργούσε

Πώς ήταν και πώς λειτουργούσε ο υδραυλικός τηλέγραφος; Η περιγραφή του διασώθηκε από τον ιστορικό Πολύβιο (2ος αι. π.Χ.), ο οποίος λέει ότι επρόκειτο για κάδους κυλινδρικής μορφής που ήταν πανομοιότυποι σε όλους τους σταθμούς. Από βρύση που είχαν στη βάση τους, οι κάδοι γέμιζαν μέχρι το ίδιο σημείο με νερό. Επάνω στην επιφάνεια του νερού επέπλεε φελλός, στον οποίο στηριζόταν κάθετα ένα ξύλινο ραβδί που έφερε τα προσυμφωνημένα μηνύματα.

ΜΟΥΣΕΙΟ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΟΜΙΛΟΥ ΟΤΕ.
«Πελταστές εν δράσει», «Οπισθοχώρηση», «Συναγερμός». Ενδεικτικά μηνύματα που στέλνονταν με τον υδραυλικό τηλέγραφο κατά τη διάρκεια πολέμου. 

Στον απόλυτο συγχρονισμό αποστολέα και δέκτη βασιζόταν η επιτυχής αποστολή προσυμφωνημένων μηνυμάτων με τον υδραυλικό τηλέγραφο του Αινεία του Τακτικού, που χρησιμοποιήθηκε κυρίως σε καιρούς πολέμου

Το σύστημα βασιζόταν στον απόλυτο συγχρονισμό ανάμεσα στους χειριστές των σταθμών πομπού και λήψης, οι οποίοι έπρεπε να είναι ιδιαίτερα προσεκτικοί για να μην αποσταλεί λάθος μήνυμα, πράγμα που θα ήταν ολέθριο σε καιρούς πολέμου. Κάθε φορά που έπρεπε να μεταδοθεί ένα μήνυμα, ο αποστολέας ύψωνε έναν αναμμένο πυρσό, με τον οποίο σηματοδοτούσε το ταυτόχρονο άνοιγμα των βρυσών και περίμενε ανταπόκριση. Μόλις ο δέκτης άναβε τον δικό του πυρσό, οι δύο χειριστές άνοιγαν ταυτόχρονα τη βρύση. Όταν η στάθμη του νερού έφτανε στο ύψος που αντιστοιχούσε στο επιθυμητό μήνυμα, με την ίδια διαδικασία των πυρσών ο πομπός ενημέρωνε τον δέκτη να κλείσει τον κρουνό του.

Άποψη της έκθεσης «ΙΔΕΑ – Αρχαία Ελληνική Επιστήμη και Τεχνολογία», που φιλοξενείται στο Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος». Σε πρώτο πλάνο διακρίνεται ομοίωμα του υδραυλικού τηλέγραφου του Αινεία του Τακτικού.

Ένα μουσείο και μία έκθεση

Η ευφυέστατη εκείνη μέθοδος για ταχεία μεταφορά μηνυμάτων γνώρισε μεγάλη χρήση στην τεράστια αυτοκρατορία που δημιούργησε ο Μέγας Αλέξανδρος. Όσοι θέλουν να μάθουν περισσότερα για τον μηχανισμό αλλά και για τις τηλεπικοινωνίες στην Ελλάδα, αξίζει να επισκεφθούν το Μουσείο Τηλεπικοινωνιών Ομίλου ΟΤΕ, όπου εκτίθεται ένα ομοίωμά του μαζί με πλούσιο εποπτικό υλικό. Ομοίωμα του υδραυλικού τηλέγραφου εκτίθεται επίσης στην έκθεση «ΙΔΕΑ – Αρχαία Ελληνική Επιστήμη και Τεχνολογία» που διοργανώθηκε από το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού και το Κέντρο Διάδοσης Επιστημών και Μουσείο Τεχνολογίας ΝΟΗΣΙΣ και φιλοξενείται Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος» έως τον Οκτώβριο του 2018.

Πληροφορίες: Μόνιμη έκθεση Μουσείου Τηλεπικοινωνιών Ομίλου ΟΤΕ,Πρωτέως 25, Νέα Κηφισιά, https://www.otegroupmuseum.gr/portal

Έκθεση «ΙΔΕΑ – Αρχαία Ελληνική Επιστήμη και Τεχνολογία», Κέντρο Πολιτισμού «Ελληνικός Κόσμος», Πειραιώς 254, Ταύρος, www.hellenic-cosmos.gr

Recommended For You